Today I’m going to write about something much more mundane than literature or science. Olga Mecking recently wrote an article about weird Polish foods. I was thinking about it today, when I visited my institute’s cantina. A postdoc must eat; it is known. All over the world the university and institute cantinas provide food for the busy researcher, all according to the local culture. In France, you will eat at a restaurant level for a few euros. I don’t know about United States, but one of the visiting PIs was genuinely surprised that our university restaurant serves real potatoes. “What? Potatoes? Like, not from a powder? Somebody actually peels them every day?”. I suppose there’s some good food in the US, it’s just more expensive.
Poland falls somewhere in the middle. The food is fresh, cheap and made from healthy ingredients. Polish kitchen, however, is not French cuisine - you will get a hearty, simple and tasty meal for your polish zlotys, rich in sauces, meat and with an obligatory salad. Vegetarian meals are a relative novelty at the institutes, and they mostly consist of some noodles with some vegetables. You can also assume that if not mentioned straight away, the meat is pork. The cantina itself usually resembles a regular old-fashioned restaurant, the plastic trays are rarely used and the dishes are not on the display, except for salads.
Traditional salads are made from raw veggies and supplemented with sugar and cream or mayonnaise - pick lettuce salads if you want to avoid it, it often goes with the vinaigrette sauce. Sometimes there are cooked veggies to choose as a salad. I’ll avoid sugar and cabbage in my salads (I’m, uh, cabbage intolerant. No cabbage. Just not.) and that is enough to exclude a lot of them, and it’s the reason I visit the cantina in the neighboring institute, where they have a good choice of veggies.
It’s not lactose free, it’s not gluten free, it contains a lot of animal protein and fats, but somehow if you refrain from eating additional sweets (and avoid fries), you don’t put on weight. You don’t lose it, either. It keeps you going through a busy day.
Below is the today’s Polish cantina menu. It changes each day. Keep in mind that it’s a rather luxurious institute cantina, mostly for the researchers. Students eat elsewhere.
ZUPA (Soups)
Grochowa - Pea soup
Made of split peas, with some bacon or kielbasa, hearty and filling. Polish soups are not pureed, unless mentioned otherwise, so there are pieces of veggies and peas inside.
Szczawiowa z jajkiem - Sorrel (spinach dock) soup with an egg
Sorrel is a herb and a vegetable. It has a distinct sour taste. You can make the dish using the wild herb, but generally it’s cultivated. The soup is sour, with the addition of cream and a hardboiled egg.
ZESTAW (Lunch set)
A full lunch/dinner consists of a soup, a main course and a salad. It’s a bargain, but it’s also a lot of food. Today’s zestaw is composed of pea soup, steamed pork ribs, potatoes and a salad. It could feed a soldier. Sometimes it feeds me.
Dania z grilla (grilled dishes)
Not all cantinas have a grill, so it’s a feature.
Karkówka, surówka - pork chuck steak, salad. Not recommended to people on diet or having problems with digesting fat meats.
Filet z kurczaka, surówka - grilled chicken breast, salad. That’s one simple enough.
All of these come with a starch staple of choice (rice, potatoes, kopytka - a polish variant of gnocchi, fries, buckwheat kasha or pearl barley kasha - these are mentioned at the bottom of the menu).
Main courses:
Kurczak po meksykansku, surówka - Mexican chicken, salad
OK., a crash course in the cantina dishes all over Poland. If it’s called Mexican, it contains bell peppers, paprika, red beans and possibly sweet corn. If it’s called Italian, it contains tomatoes and cheese. If it’s called Hawaiian, it contains a slice of pineapple. Don’t expect anything sophisticated. It can be tasty, though.
Penne ze szpinakiem i pomidorami (excuse me, but I won’t repeat “surowka” all over menu, by now you know it’s salad). - penne pasta with spinach and tomatoes. It’s a vegetarian dish. It will also probably leave you hungry, as these are thought to be diet dishes, so order a soup. This is also not a classic Polish dish. By the way, a word of warning to the Italians. All pasta dishes, especially spaghetti Bolognese, are not what you’re used to. I like it, I will order it, but an Italian will probably shudder. So… go for the local dishes, don’t try our versions of yours.
Sztuka mięsa, sos chrzanowy - boiled beef with horseradish sauce. It’s a classic Polish dish and it’s good. It will remind you of wasabi (all commercial wasabi is made of horseradish). The sauce is very mild, creamy, more sweet than sharp.
Kotlet z ciecierzycy, sos - a vegetarian dish. Chick pea croquette with sauce, covered in breadcrumbs. It’s an invention of this particular cantina, and I haven’t tried it yet.
Chrupki z kurczaka, sos - fried chicken nuggets with sauce. Ah, a familiar one? Or a variation. It’s covered in corn flakes and made of non-minced chicken meat.
Naleśnik po meksykańsku - Mexican pancake. Yes, you guessed it - it’s made with the same sauce as the mexican chicken. It’s probably good. It comes without the supplementary starch dishes. It’s a pancake, d’oh.
Sznycel drobiowy z pieczarkami - chicken cutlet with mushroom sauce (champignons). For those who don’t know - Polish people eat mushrooms and collect mushrooms. It’s a huge industry, and a hobby for some. If you find mushrooms in a cantina dish, don’t be afraid, they are bought commercially and they are safe. Pieczarki are a cultivated variety, they are grown and you probably know them. If the cantina uses the word “grzyby” or “grzybowy”, the dish contains wild mushrooms (dried or fresh ones) or possibly mushroom powder mixed with champignons, this is a cheap version. “Kurki” are chanterelles. “Sos kurkowy” is chanterelle sauce. It is possible to eat them seasonally in an ordinary cantina, if lucky. The dish will be more expensive.
Kotlet schabowy - pork cutlet. Leaner meat than the chuck steak. It’s mashed up a bit, covered with egg and breadcrumbs. It’s always what it says on the box. You want Polish traditional food and you want to be sure what this is, order kotlet schabowy. Not sophisticated at all, but very filling.
Dodatki w cenie dania - supplementaries of choice, in the price of the main course. As I mentioned - rice, potatoes, kopytka, fries, buckwheat kasha or pearl barley kasha. Kashas are great with sauces. I’m a fan of buckwheat, it’s tasty and it’s diet food. It has a recognizable smell, you love It or hate it.
Prices are in polish zlotys. 1Euro = 4.2 polish zloty (PLN)
Salads are not written up here on the menu, they are on the display. There was a choice of four different ones, two traditional and two “inventions” containing, among other goodies, sunflower and radish sprouts. The dips of your choice - vinaigrette or mayonnaise sauce - are free.
I can usually manage a full main course without the soup and I’m stuffed. Keep in mind that I’m a tiny female, though always hungry, so your mileage may vary. There are fruits (mostly apples), homemade cake and coffee for additional monies (And kompot. I totally forgot about kompot, a sugary drink made of boiled fruits, served at the room temperature or warm. It's an all-time cantina classic.). You can also order a take-away meal. So, see you on a postdoc in Poland!
And bon apetit!
Spromptował mnie post Kiciputka, który zasadniczo nie jest o tym, tylko o internetowych (i nie tylko) snobizmach. Osobiście w kwestii kultury jako takiej zgadzam się ze Zwierzem. Gram w rzeczy rozmaite, czytam książki i komiksy, oglądam filmy - tego chyba najmniej, bo jestem mało filmowa. A nie, przepraszam, najmniej teatr. Z teatru mało co mi podchodzi, najczęściej jest smutny jak polska szkoła plakatu. Nie mam nerwów na smutne rzeczy.
Książki jednak cenię najwyżej. Nie znaczy to, że czytam aż tak często, jak niektórzy blogerzy. Moja tegoroczna lista nie jest nawet szczególnie długa, chociaż to się potrafi wahać. Czytuję w zrywach - kilka książek z rzędu, a potem przerwa, bo mnie zamroczyło. Jak zobaczycie poniżej, nieobce są mi etapy rzutu na konkretnego autora (Dumasa i Sandersona żarłam odpowiednio w zeszłym roku i dwa lata temu, teraz tylko dogryzam). Poza tym zdarzają się pozycje całkiem bez sensu, zwłaszcza ten moment, gdzie najpierw czytam tom drugi cyklu Nancy Kress, a potem pierwszy i trzeci (wyjaśniam - najpierw kupiłam drugi na taniej książce, a potem stwierdziłam, że może uzupełnię). „O, tania ksiązka! O, całkiem bez sensu, rozpada się w rękach, o, kosztuje dwa złote. Pewnie, że biorę.” Parę lat temu był taki moment, że się dowiedziałam o powstającej ekranizacji Atlasu Chmur, szybciutko go pożyczyłam, zanim inni to zrobią, przeczytałam… a pół roku później… zapomniałam pójść do kina na film. Nie wzgardziłam. ZAPOMNIAŁAM. Bo to całkiem typowy u mnie objaw, jeśli o filmy chodzi, nawet jeśli mam swoje ukochane i całkiem niedorosłe dzieła.
Czego szukam w książkach? Jak zrozumieć kogoś, na kogo literatura rzeczywiście ma spory wpływ? To się chyba sprowadza do odpowiedzi na pytanie: jak czytam?
- łapczywie i niedokładnie, albo przeciwnie - powoli, akapit po akapicie. Dostosowuję tempo do książki. Nielinearnie, wątkami bohaterów w książkach wielowątkowych. Kiedy się zdenerwuję, sięgam na koniec i sprawdzam, kto zginął. Nie róbcie tego w domu. Dzięki czytnikowi na nowo odkryłam suspens, bo tam się tak nie da.
- subwokalizuję. Podobno nie da się wokalizować i czytać szybko, ja się kiedyś testowałam i wychodzi mi bardzo szybko. Czyli wyobrażam sobie głosy bohaterów i narratora szybciej, niż w czasie rzeczywistym (i nie, nie mówią jak chipmunksy). Poza tym przyroda, znaczące pauzy, nawet podkład muzyczny tam, gdzie trzeba - pełen wypas.
- wizualizuję. Oczywiście równocześnie z wokalizacją. I nie, Kiciputku, nie masz racji - można sobie wyobrażać rzeczy, których się nigdy w życiu wcześniej nie zobaczyło. Dobrze sformułowany opis rozkręca ciągi skojarzeniowe daleko poza ten opis wychodzące, na tym zresztą polega fenomen współtworzenia książki przez czytelnika. Czasem dobrze utrafione dwa słowa dają perspektywę, która miesza z glebą, podobnie jak muzyczna puenta dopełnia utwór. Na pewno składa się toto z fragmentów znanej rzeczywistości, ale są one bardzo starannie wymieszane i wyrastają poza rzeczy dobrze znane. A gdzie mi nie dostaje wyobraźni wizualnej, wchodzą dźwięki i pojęcia abstrakcyjne.
- wyobrażam sobie bodźce z zakresu dotyku, węchu i smaku. Kiedy bohater odczuwa zimno, mnie też jest jakoś chłodno. Tak, kiedy czytam Expansę, robi mi się niedobrze. Istnieje kilka książek, które mają tak wysoki fuj faktor, że ciepnęłam nimi w cholerę i nie wrócę. Leviathan Wakes był blisko, ale jest za dobry, żeby nim ciepnąć.
- emocje! Te filmowe są zazwyczaj silniejsze, ale bardzo krótkotrwałe, bo wywoływane za pomocą pewnych tricków (muzyka, popłakany bohater, Obcy kogoś wyżarł). No dobrze, artystyczne filmy robią to artystyczniej. Ale nadal te książkowe są nieco głębsze, zniuansowane, choćby dlatego, że scena musi trwać dłużej. Głęboko identyfikuję się z bohaterami (dlatego nie lubię książek z bucowatymi bohaterami. Kto by tam się chciał identyfikować z bucem). Przeżywam ich problemy jeszcze kilka dni później. Natomiast w grach… e… nie zauważyłam tego elementu. Nie potrafię współczuć enpecom (może czasem, trochę). Przyzwyczajam się do nich, ale kiedy mnie raczą tym samym tekstem po raz pięćdziesiąty, albo utykają w drzwiach, naprawdę trudno ich traktować inaczej, niż jak manekiny. Prawdę mówiąc gram, kiedy nie mam siły na emocje. Oznaką tego, że jestem bardzo wyczerpana psychicznie jest dłuższa przerwa w czytaniu.
- abstrakcje. Sense of wonder. Czasem autor zadaje zagadkę filozoficzną. Najczęściej w formie puenty całego utworu. Przeważnie dzieje się to w książkach science-fiction, ale różnie bywa.
- melodyka. Najtrudniejszy aspekt do opisania i być może osobisty. Otóż słowa tworzą melodię. Są pisarze, których czyta się tak, jakby słuchało się muzyki (równocześnie wokalizując narratora i bohaterów, wizualizując itp. - wyobraźnia nie ma tych ograniczeń, co media). Swoją drogą fortepian ma bardzo podobne właściwości, co melodia słów, punktuje dokładnie tak, jakby ktoś mówił. Może ktoś z was ma podobne wrażenia podczas czytania.
- wszystkie wyżej wymienione aspekty odnoszą się w podobnym stopniu do książek niebeletrystycznych...
Co jeszcze lubię w książkach?
- są nielinearne. Czytasz ile chcesz, kiedy chcesz, gdzie chcesz, w takim tempie, w jakim chcesz. Nie po kolei, od środka, od końca. Powtarzając opisy. Przefruwając nad scenami, które są nieco za mocne albo mocno za nudne. Nigdzie się nie spieszysz.
- są niewymagające. Nie istnieje książka, która robi co każdy rozdział test z treści, a jak go nie przejdziesz, to się zamyka. Nie ma książek, które zostawiłam na wiele miesięcy, bo ich nie mogłam przejść. Ani takich, które każą sobie płacić za małe dodatki wsadzane w środek. Jak już, to za kolejną książkę - dużo mniej, niż za sequel gry! Nie potrzebują prądu (nawet czytnik żre go bardzo malutko). Nie trzeba się koncentrować na ekranie. Stracisz koncentrację, to potem wrócisz do tego samego zdania. Nie ma jedynego słusznego sposobu czytania książki. Kompletny luz.
- są ogromne. Film, tak na ilość, to tylko rozdział książki. Skrótowiec. Ekstrakt. Pewne rzeczy się nie zmieszczą, więc hobbici nie mają czasu śpiewać w kąpieli, a Gandalf pożartować. A weź zekranizuj cykl książek. Jak łatwo zgadnąć, od pełnometrażówek wolę seriale, ale one mają własne problemy, czyli…
- książki nie znają ograniczeń. Nieważne, ile zawarto w nich efektów specjalnych, budżet jest zawsze ten sam. Gęstość informacji również może być znacznie większa, niż w innym medium.
- mają tyle fabuły, ile się autorowi zmieściło, a nie ile developer gry potrafił upchnąć w scenariusz, żeby nie znudzić szerokiej publiczności. A czasami wcale nie mają fabuły, tylko są na przykład zbiorem esejów i to też jest dobre. Albo są książkami naukowymi i otwierają nowe światy w zupełnie inny sposób.
- bywają przedziwne i najdziwniejsze. Nawet bardzo dziwne filmy są mało dziwne w porównaniu z naprawdę dziwnymi książkami. Oj, dziwności wy moje.
- dwa słowa: gra słów. Słowa - perełki. Stare słowa. Ciekawe słowa, do obracania na języku. Słowa, które ma się ochotę wydłubać ze strony, wrzucić do skarbca i na nich leżeć.
Na koniec: kultury używam podobnie jak Zwierz, łapczywie i szeroko. Książki zaspokajają potrzeby, na które nie odpowiadają inne media, ale są też potrzeby, dla których inne media są lepsze. Gry strategiczne dają łagodną „mózgową” rozrywkę bez angażu emocji, gry cRPG - odmóżdżoną rozrywkę bez angażu czegokolwiek i odpowiadają na potrzebę zbierania świecących i kolorowych rzeczy. Czasem mają funkcję towarzyską (w GW2 gram z przyjaciółmi). No i oczywiście gry są bardzo długie i można w nie pykać przez wiele miesięcy po trochu. Filmy pobudzają wyobraźnię wizualną, ale także są dobre do oglądania w towarzystwie i wtedy cieszą najbardziej. Żywe RPG to rozrywka towarzyska i radosna improwizacja wyobraźni. I tak dalej, i tak dalej.
A to jest moja lista. Pierwsza w życiu. Częściowo chronologiczna i niezbyt długa. Zauważyłam, że bestsellery czytuję w okolicach poświątecznych, bo pączkują i ktoś zawsze je ma, a książki w lengłydżu na wakacjach, bo napadam na biblioteczki przyjaciół. Tak, czasami czytam, bo leżało obok. W tym roku akurat nie złapałam żadnej fazy na osobliwości, ale to jeszcze może się zdarzyć, bo idzie jesień.
1. Uczta dusz, C.S. Friedman
2. Skrzydła gniewu, C.S. Friedman
3. Dziedzictwo królów, C.S. Friedman
4. Anioł w kapeluszu, Małgorzata Kalicińska
5. Krwawa Zemsta, Joanna Chmielewska
6. Bezduszna, Carriger Gail
7. Świt czarnego słońca, C.S. Friedman
8. Nadejście nocy, C.S. Friedman
9. Korona cieni, C.S. Friedman
10. Way of Kings, Brandon Sanderson (pl - Droga królów) (tom 1)
11. Words of Radiance, Brandon Sanderson (tom 2)
12. Wszechświat kontra Alex Woods, Gavin Extence
13. Wyspa mgieł i wichrów, C. Centkiewicz
14. Para w ruch, Terry Pratchett
15. Shirley, Charlotte Bronte (po polsku, jeszcze aż tak mnie nie pogięło)
16. Żebracy nie mają wyboru, Nancy Kress
17. Dwie Diany, Aleksander Dumas, t. 1
18. Jej wszystkie życia, Kate Atkinson
19. Hiszpańscy żebracy, Nancy Kress
20. Żebracy na koniach, Nancy Kress
21. Dybuk, Szymon An-Ski
22. Wearing the Cape, Marion G. Harmon
23. Saga, t1, t2, t3 (komiks - album - nie wiem, czy to liczyć jako książkę)
24. Skin Game, Jim Butcher
25. Leviathan Wakes, James S.A. Corey
26. Brain bugs (drugi raz), Dean Buonomano
27. Rzeki Londynu, Ben Aaronovich
28. Kolekcjoner światów, Ilija Trojanow (w trakcie).
29. Związek żydowskich policjantów, Michael Chabon (w trakcie)
Dwie siostry mojej prababci zmarły na błonicę. Prócz nich prababcia miała jeszcze dziesięcioro rodzeństwa, co w tamtych czasach należało do powszechnych strategii przetrwania. Dziś błonicy w Polsce nie ma. Jej przypadki nadal zdarzają się w Rosji i na Ukrainie, co - w związku z obecną sytuacją polityczną - powinno nas niepokoić.
Moi rodzice jako dzieci mieszkali w Warszawie podczas epidemii polio. Szczepionka była nowością i jeszcze nieobowiązkowa. Moja mama, córka nauczycielki, została zaszczepiona. Jej kolega nie. Znałam go dość przelotnie. Do końca życia jeździł na wózku, ledwo poruszał rękami.
Mój najmłodszy brat urodził się w 1990. Kiedy miał zaledwie kilka miesięcy, przez moją szkołę przetoczyło się kilka epidemii. Złapałam wszystko, co się dało i pozarażałam rodzinę. Ospę wietrzną brat przeszedł lekko, ale różyczka… powiedzmy, że niewiele brakowało. Kiedy więc wprowadzono szczepionkę MMR, mama natychmiast zaprowadziła go do lekarza. Kuzynka nie zdążyła zostać zaszczepiona. Zachorowała na świnkę z powikłaniem w postaci zapalenia opon mózgowych i dobrych kilka dni przeleżała w szpitalu, utrzymywana w śpiączce farmakologicznej, żeby zapobiec uszkodzeniom mózgu. Wyszła z tego cało, ale możecie sobie wyobrazić, jakie to przejście dla czterolatka - i rodziców. Tak, te choroby są ogólnie lżejsze niż błonica i polio. Dlatego właśnie szczepionki na nie opracowano w dalszej kolejności. Mimo to zawsze istnieje ryzyko powikłań.
Co wszystkie powyższe plagi mają ze sobą wspólnego? Ano można im zapobiegać za pomocą szczepień ochronnych.
I nie mieści mi się w głowie, że niektórzy ludzie unikają tej prostej profilaktyki.
Jeśli chodzi o mnie, bez pomocy nowoczesnej medycyny umarłabym jakieś dwa albo trzy razy, nie licząc nawet infekcji, których nie nabawiłam się dzięki szczepionkom. Raz prawie załatwiło mnie zatrucie pokarmowe, drugi raz złapałam zapalenie płuc, a trzeci raz - szkarlatynę. Tę ostatnią całkiem niedawno, kilka lat temu, kiedy pracowałam w Centrum Onkologii. To jest takie miejsce, gdzie każdy najmodniejszy zarazek w mieście rozprzestrzenia się jak pożar lasu wśród pacjentów z obniżoną odpornością.
Moja odporność nie jest patologicznie obniżona, tylko po prostu kiepska od urodzenia. Jako dziecko kilkakrotnie przechodziłam zapalenie oskrzeli, mam tendencje do łapania łagodnych skądinąd infekcji, które u innych przechodzą po kilku dniach, a u mnie ciągną się i ciągną. Tacy ludzie jak ja stanowią słabe ogniwo w rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Wszystkim się zarażę i wszystko rozniosę. Dlatego co roku szczepię się na grypę, pilnuję też aktualności moich szczepień na żółtaczkę. Przechodziłam ospę wietrzną, świnkę i różyczkę, a na wszystko inne jestem kompleksowo zaszczepiona. Wam się wydaje, że to są łagodne choroby dziecięce - i owszem, dopóki w rodzinie nie ma kogoś chorego na raka. Pacjenci z nowotworami na takie niewinne choroby umierają.
Na szkarlatynę nie ma szczepionki. Gdy zachorowałam, pokornie zostałam w domu, łykając antybiotyki. Zaczęły działać jakieś dwa czy trzy dni po tym, jak wzięłam pierwszą dawkę. Zwykle w tym momencie zaniepokojeni rodzice sięgają po homeopatię albo inne placebo. Tymczasem antybiotyk nie jest magicznym eliksirem i musi wybić pewną ilość bakterii, zanim efekty staną się widoczne. Co więcej, trzeba go brać zgodnie z zaleceniami lekarza i nie przestawać mimo dobrego samopoczucia, inaczej wyselekcjonujemy w naszym organizmie niedobitki oporne na antybiotyk. I owszem, trzeba po takich przejściach dochodzić do siebie przez kilka tygodni. Podczas gdy chorobotwórcze bakterie nas żrą, antybiotyk zabija nasze dobroczynne bakterie w jelitach (żeby przyspieszyć odbudowanie flory bakteryjnej, wystarczy zażywać suplementy, jeść kiszoną kapustę, pić jogurty itp.). Ale efekt jest taki, że przeżywamy. Szkarlatyna może zabić - umarł na nią Jim Henson, który lekceważył objawy przez miesiąc i pojechał do lekarza dopiero, gdy kaszlał już krwią.
Jestem doskonale świadoma, że sama należę dokładnie do tej części populacji, która - pozostawiona siłom natury - ulegałaby naturalnej selekcji. Bo to, co naturalne nie zawsze jest zdrowe. Cykuta jest naturalna. Choroby, zarówno dziedziczne, jak i zakaźne, są naturalne. Rodzina z trzynaściorgiem dzieci, z trzech matek (dwie zmarły przy porodzie), z czego dwójka z tych dzieci umiera na błonicę - to też jest naturalne.
Gdybym przyszła na świat w rodzinie odrzucającej nowoczesną medycynę, byłabym już martwa. Zachowując odpowiednie środki ostrożności, być może dożyję dziewięćdziesiątki. Mój organizm niespecjalnie lubi się z naturą - od treningów dostaję kontuzji, od cudownych diet sraczki, a od ziołowych leków - alergii. Ale mam całkiem spore szanse, jeśli będę dbać o zdrowie. To znaczy: zdrowo jeść, umiarkowanie ćwiczyć, ale przede wszystkim zapobiegać chorobom zakaźnym i je odpowiednio leczyć.
A zatem będę uciekać się do tych strasznych chemikaliów, gdy zajdzie taka potrzeba. Co roku szczepić się na grypę, brać antybiotyk, jeśli dopadnie mnie angina. Co stracę? Iluzję, że pod wpływem cudownych diet i terapii placebo przeistoczę się w doskonałą istotę ludzką, jak z katalogów podrasowanych fotoszopem. Ale przeżyję.
Czasami, naprawdę, tyle wystarczy.
My greatgrandmother’s two sisters died of diphtheria. She also had ten other siblings, which is how people survived in the old days. Diphtheria is eradicated in Poland. Not so in Russia and Ukraine, and with current political situation, perhaps we should be worried.
My parents were kids in Warsaw during the polio epidemics. Polio vaccination was a new thing, and not obligatory. My mom, a teacher’s daughter, was vaccinated, while her friend was not. I knew him only briefly. He used a wheelchair, and barely moved his hands.
My youngest brother was born in the ’90s. When he was a few months old, epidemics swept through our school, I caught it all, and spread it further. Chicken pox, he had only a few spots. But the rubella… let’s say I’m glad he survived. He was promptly vaccinated with MMR the same year it was introduced in Warsaw. My cousin wasn’t. She got mumps-related meningitis and had to be kept in pharmacologically induced coma so her brain would not fry. Quite an ordeal for a 4 year old. Yes, these diseases are milder than diphtheria and polio, that’s why people started to work on vaccines after the big scares were contained. Still, complications happen.
What all these diseases have in common? Right now they are all preventable with vaccinations.
And it boggles my mind that some people refuse it.
As far as I remember, without modern medicine I would die two or three times, not even counting the diseases I did not catch due to vaccinations. Once from food poisoning, once from pneumonia and once scarlet fever - the last one I caught while working in a cancer center a few years ago, where every fashionable microbe in the city spreads across immunocompromised patients like wildfire. Myself, I am not immunocompromised, but I was born with below average immunity. I had multiple bronchitis as a kid, I catch mild infections that go on, etc. People like me easily become vectors if not vaccinated, so I take care to keep my flu and hepatitis shots up to date. I had chicken pox, mumps and rubella and I’m vaccinated for pretty much everything else. You consider that mild childhood diseases unless you have a cancer patient in the family, which happens more often than you think. And cancer patients simply die from these.
You can’t vaccinate against scarlet fever, which is why I stayed home and dutifully took antibiotics. They kicked in two or three days after I started taking them, which is the moment when many impatient parents resort to homeopathy or other placebo treatments. It’s not a magic bullet, they have to kill enough bacteria to work. And you have to take them as prescribed, because otherwise you select antibiotic-resistant bacteria in your body. And yes, then you have to recover for weeks, because while the disease ravages your body, the antibiotic kills your gut bacteria (for which I recommend taking your supplements, and also fermented foods popular in your culture). But you live. Unlike for example Jim Henson, who died from the very same infection that I had treated.
So, I am aware that I’m precisely that part of population that would fall prey to natural selection if left to the forces of nature. Because natural doesn’t always mean healthy. Hemlock is natural. Heritable and infectious diseases are natural. A family of thirteen kids, from three different mothers (two died in childbirth), and two of those kids die of diphtheria - this is natural.
Born into an anti-medicine family I would be already dead. With proper care I will perhaps live into my nineties, despite a non nature friendly organism that gets injuries when exercising, diarrhea when dieting and allergies when trying herbal medicaments. And proper care means eat well and exercise (moderately) - but above all prevent and treat diseases when they occur.
So I will continue to take the evil chemistry when I need it. Get flu shots every year, antibiotic for an occasional angina. I will not share the illusion of transforming myself into a perfect human being with wondrous diets and magical placebo treatments. But I’ll survive.
Sometimes, it is just good to be alive.
Dzisiaj będzie hermetycznie. Więc przepraszam z góry tych, co nie znają kontekstu.
Sesja RPG to spotkanie towarzyskie. Pięciu, sześciu, czasem i ośmiu osób. Kiedyś podobno byli to przeważnie mężczyźni. W czasach tego kiedyś najpierw grałam z bratem i jego kolegami, a potem prowadziłam sesje drużynie złożonej wyłącznie z kobiet, przy czym od czasu do czasu dochodziły lub odchodziły nowe graczki. Niedługo potem włączyli się i mężczyźni i tak sobie pogrywaliśmy, i pogrywamy aż do teraz. Po drodze uczestniczyłam w wielu drużynach, zarówno z przyjaciółmi, jak i tzw. randomami, czyli podczas konwentówek. Łącznie gram i prowadzę już 21 lat.
No i wiecie, grają ludzie.
Przeważnie normalni, oczytani, inteligentni. Trochę introwertyczni. Tacy, co nie imprezują w klubach. W czasach szkolnych RPG spełniało zadanie terapii towarzyskiej dla szkolnych kujonów oraz miejsca, gdzie akceptację dostawali nieakceptowani. To znaczy, że swoje towarzystwo wśród rpgowców znajdowali na przykład niepełnosprawni i byli tam przyjmowani z otwartymi ramionami. Może dlatego, że społeczna hierarchia nie zależy tutaj od wyglądu, prezencji, charyzmy (chyba, że tych napisanych na karcie postaci ;-)), tylko przede wszystkim od wyobraźni.
No ale wiadomo, nie święci garnki lepią, a RPG gromadzi ludzi. Toteż w ciągu mojej całej erpegowej kariery naspotykałam się numerantów, którzy przynosili na sesję swoje problemy.
Ludzie bywają czasem trudni, ale nastolatki są okropne z definicji. Wykluczanie, obmawianie i tym podobne bywają udziałem relacji młodych erpegowców tak, jak innych środowisk gromadzących nastolatków. Na szczęście w mniejszym stopniu. Ogólnie erpegowcy to naprawdę sympatyczne towarzystwo i o ile nie wyobrażam sobie dorastania w gronie rówieśników licytujących się na wypite piwa, całkiem nieźle dawałam sobie radę wśród ludzi licytujących się na ilość przeczytanych dodatków do WODa.
Zdarzają się także mroczniejsze sprawy. Znęcanie się, czyli z angielska bullying. Albo molestowanie, z takim przytupem opisane w ostatnim artykule, z mocną sugestią, że jest to problem dotyczący gier RPG w szczególności. Nie jest.
Różne rzeczy dzieją się teraz w gimnazjach i liceach, a przynajmniej tak słyszałam. Koncepcja kamery w telefonie każdego nastolatka otwiera zupełnie nowe możliwości poniżania i dręczenia. Bardzo się cieszę, że udało mi się dorosnąć, zanim te środki weszły do użycia, bo aż za dobrze pamiętam zamykanie w szatni, łapanie mnie za tyłek przez innych uczniów oraz wyczekiwanie na mnie po lekcjach, żeby zastraszyć, wyśmiać lub pobić. Jestem przekonana, że większość dorosłych z mojej dawnej klasy wcale tak tego nie pamięta, otóż tak się fajnie podśmiewało z kujonki, która w dodatku wcześnie wyglądała na kobietę, profit.
Nigdy coś takiego nie spotkało mnie w towarzystwie erpegowym. Nie znaczy to, że kogoś spotkać nie mogło, bo nie święci garnki lepią. Karnet na konwent może kupić każdy. Na mistrzowanie nikt nie wydaje licencji. Rozpiętość złych zachowań jest spora - od głupawych i niestosownych żartów, po psychiczne znęcanie się nad graczami i molestowanie (i NIE BĘDĘ tych zachowań zrównywać. Sporo moich znajomych powiedziało na FB rzeczy zgoła durne, w kontekście afery wannowej czy też wzmiankowanego artykułu. Znam ich w realu i wiem, jak się zachowują na co dzień. Nie będę z nimi wstępować na wojenną ścieżkę tylko dlatego, że czasami gadają głupoty. Gdyby tak urządzono świat, po krótkim czasie wszyscy nienawidziliby wszystkich.) Czy mówić o tym? W jakim kontekście, erpegowym? Czy raczej uczyć, co przystoi w cywilizowanym społeczeństwie? Bo mnie się zdaje, że zaczarowywanie pewnych zjawisk, że to nie my, to ci erpegowcy, a w ogóle to młode kuce spod znaku mrocznego grania, jest z gruntu szkodliwe.
Erpegowcy to nie obcy. Tak samo, jak ludzie, Funky.
Jak jednak powiedziałam, przeważnie jest okej.
Nie, to nie znaczy, ze trzeba przestać o tym rozmawiać. Przeciwnie, rozmawiać należy. Ale trzeba przestać udawać, że burackie zachowania są domeną erpegów, bo poza nimi bywa znacznie gorzej (i znów, to nie znaczy, że skoro jesteśmy tacy fajni w porównaniu z resztą świata, to nic nie mamy sobie do zarzucenia). Ludzie, wychowani w ludzkim społeczeństwie, przynoszą na sesję swoje życie i odzwierciedlają takie zachowania, jakie uznają za akceptowalne. Nawet nie mogę uczciwie powiedzieć „mężczyźni”, bo chociaż faktycznie najczęściej są to mężczyźni, my mieliśmy w drużynie do czynienia z dziewczyną-molestantką, która ewidentnie miała ze sobą jakiś problem. To jest pewnie folklor i wyjątek, tak jak moja damska drużyna, ale trzeba pamiętać, że chociaż mamy patriarchat, dziewczyny też mogą dręczyć inne dziewczyny oraz chłopaków, i zapewniam was, bywają w tym dobre. Im lepsi ludzie, tym mniej takich zachowań - w klubie, w pubie, na imprezie masowej, na sesjach RPG.
Trzeba się zastanowić dwa razy, zanim introwertycznym, książkolubnym, nieco niedostosowanym kujonom przyprawi się jeszcze dodatkową łatkę perwersów, bo ich dorastanie i tak jest wystarczająco trudne bez tego.
My sobie jakoś poradzimy. Dyskusja trwa w najlepsze. Wkrótce pojawią się pewnie artykuły normotwórcze. Będzie więc o tym, jak grać. Jak prowadzić. Żeby było fajnie, a nie przykro. Starzy gracze, tacy z żonami, mężami, dziećmi i kotami, będą mówić młodszym, co jest ok. Jeśli fandom do tego czasu nie skłóci się totalnie, może się to udać.
Ale żeby całkowicie wyeliminować na sesjach sceny gwałtu (żeby się przypadkowy czytelnik nie przeraził - chodzi o opisywanie fikcyjnego gwałtu w ramach opowieści), trzeba uczyć wszystkich - WSZYSTKICH, erpegowców czy też nie - że to nie jest temat do bezmyślnych żartów.
